ZARYS HISTORII KSIĄŻNICY PEDAGOGICZNEJ IM. ALFONSA PARCZEWSKIEGO W KALISZU

Początków Książnicy Pedagogicznej im. Alfonsa Parczewskiego w Kaliszu szukać należy w 1931 roku, kiedy to powstał księgozbiór miejscowego oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego, służący kaliskim nauczycielom i władzom oświatowym. Organizatorem i opiekunem księgozbioru był Jan Kukla, przewodniczący Wydziału Zarządu Oddziału Powiatowego ZNP w Kaliszu. Biblioteka związkowa była uzupełniana systematycznie aż do wybuchu II wojny światowej.
W październiku 1939 roku, książki zostały zamurowane w mieszkaniu jednego z nauczycieli, gdzie udało im się przetrwać do końca wojny. Księgozbiór powrócił do ZNP i był udostępniany do 1973 roku, kiedy to zasilił o blisko 7.000 wol. kaliską książnicę pedagogiczną.

W 1949 roku została powołana Pedagogiczna Biblioteka Powiatowa w Kaliszu. Jej organizacja zapoczątkowana została przekazaniem niewielkiej ilości literatury pedagogicznej ze zbiorów istniejącej w gmachu ówczesnego starostwa składnicy ocalałych księgozbiorów, w tym także prywatnych. Wśród zbiorów rozdzielanych pomiędzy powstające biblioteki gminne i niektóre szkolne z terenu powiatu kaliskiego, znajdowały się też książki o tematyce pedagogicznej, którymi zainteresował się nauczyciel Józef Spławski. On też uporządkował i zinwentaryzował ponad 400 wol. książek.

Pilna potrzeba przygotowania księgozbiorów dla dokształcającej się kadry nauczycielskiej była motorem dalszego rozwoju biblioteki. Nadsyłane przez Ministerstwo Oświaty książki nie były w stanie w pełni zaspokoić zapotrzebowania na piśmiennictwo pedagogiczne. Przełomowym momentem w dziejach oświaty, a zarazem w historii kaliskiej książnicy pedagogicznej było powołanie do życia sieci bibliotek pedagogicznych. Na mocy pisma Ministra Oświaty z 13 lutego 1951 roku w sprawie utworzenia na terenie ówczesnego województwa poznańskiego ośmiu bibliotek powiatowych, Kalisz stał się siedzibą jednej z nich. Rolę bibliotekarza w nowo powstałej bibliotece pełniła Antonina Bysikiewiczowa, która zorganizowała pierwszy kącik książek pedagogicznych przy Powiatowej Bibliotece Publicznej. Pierwszym kierownikiem biblioteki została Anna Arnoldówna, która przez kilka miesięcy opiekowała się 600-tomowym księgozbiorem. We wrześniu tegoż roku kierownictwo powierzono Stanisławowi Spławskiemu, a zbioryprzeniesiono do pomieszczeń Referatu Kultury Powiatowej Rady Narodowej. W roku następnym księgozbiór pedagogiczny wraz z PBP został ulokowany w budynku przy ul. Walki Młodych 4 (obecnie Niecałej). W tym czasie funkcję opiekuna biblioteki (liczącej ponad 1.500 wol.) sprawowała Urszula Ast.

Księgozbiór kaliskiej książnicy był uzupełniany poprzez zakupy centralne, dokonywane przez Pedagogiczną Bibliotekę Wojewódzką w Poznaniu. Ponadto zasilano go także depozytami poznańskiej biblioteki. Aby ułatwić dostęp do księgozbioru pedagogicznego,
w 1953 roku założono punkty biblioteczne przy bibliotekach szkolnych w Błaszkach, Koźminku, Stawiszynie, Korzeniewie, Opatówku, Przyraniu i Zbiersku. Po otrzymaniu przez PBP pełnego etatu, w 1959 roku punkty te zlikwidowano.

Od 1955 roku księgozbiór PBP przechowywany był w pomieszczeniach Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kaliszu przy Alei Wolności 27. Opiekę nad zbiorami pedagogicznymi sprawowała kierowniczka MBP Adamina Dąbkowska. Dwa lata później PBP otrzymała etat kierownika oraz samodzielny lokal. Księgozbiór ulokowano w pomieszczeniach Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, a od 1 kwietnia 1959 roku kierownictwo biblioteki powierzono Izabeli Wanke. Zbiory biblioteki liczyły wówczas blisko 3. 400 wol., 
a korzystało z niej 310 czytelników.

W 1966 roku w książnicy kaliskiej zatrudnionych było trzech pracowników, w tym dwóch w niepełnym wymiarze godzin. Kolejna przeprowadzka biblioteki miała miejsce w 1970 roku, tym razem księgozbiór liczący blisko 9.500 wol. umieszczono na parterze gmachu Prezydium Powiatowej Rady Narodowej.

Z początkiem 1973 roku stanowisko dyrektora placówki objęła Feliksa Walczakowa (doprowadzając do przejęcia przez PBP księgozbioru oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego), a w roku następnym Krzysztof Walczak, pełniący tę funkcję do dnia dzisiejszego (z przerwą w latach 1982–1990).

Kolejna translokacja biblioteki nastąpiła do budynku Szkoły Podstawowej nr 4 przy ul. Teatralnej. Tu biblioteka pozostała tylko kilka miesięcy, by przenieść się po raz kolejny w swojej historii, tym razem do zajmowanych obecnie pomieszczeń na parterze budynku Książnicy Pedagogicznej im. A. Parczewskiego w Kaliszu przy ul. Nowy Świat 13. W końcu sierpnia 1975 roku zbiory liczyły ponad 22. 000 wol.

Po reformie administracyjnej w 1975 roku, z dniem 1 września książnica kaliska otrzymała miano Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej. Podlegało jej administracyjnie i merytorycznie 8 filii terenowych w takich miastach jak: Jarocin, Kępno, Krotoszyn, Ostrów Wielkopolski, Ostrzeszów, Pleszew, Syców i Wieruszów.

Utworzono też wydziały: gromadzenia i opracowania zbiorów, informacyjno-bibliograficzny oraz instrukcyjno-metodyczny. W roku 1981 PBW zaadaptowała pomieszczenia pierwszego piętra budynku przy ul. Nowy Świat 13. W roku następnym PBW przejęła ponad 33. 000 książek i czasopism Biblioteki Oddziału Doskonalenia Nauczycieli w Kaliszu. Ogółem w 1981 roku zbiory kaliskiej książnicy liczyły blisko 58.000 wol., zaś jej filii 162.000 wol.

Od 1982 roku stanowisko dyrektora PBW pełnił Antoni Buksakowski, a po jego odejściu na emeryturę (1985), od 1986–1989 Cecylia Olejnik-Bugajna.

W latach 1991–1995 istniała też filia kaliska, mająca swoją siedzibę w budynku ówczesnego Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego. W 1994 roku (14 maja) nadano kaliskiej PBW imię wybitnego działacza politycznego, społecznego i kulturalnego, rektora Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie – Alfonsa Parczewskiego.
W tymże roku ilość księgozbioru wzrosła do 145 tys. wol. Filie dysponowały zbiorami liczącymi prawie 225 tys. wol. Reforma administracji kraju w 1999 roku podporządkowała kaliską książnicę Sejmikowi Samorządowemu Województwa Wielkopolskiego i Urzędowi Marszałkowskiemu w Poznaniu. Nadzór merytoryczny nad działalnością biblioteki sprawuje Wielkopolski Kurator Oświaty. Filia w Sycowie została przejęta przez Dolnośląską Bibliotekę Pedagogiczną we Wrocławiu, a biblioteka w Wieruszowie przez Pedagogiczną Bibliotekę Wojewódzką im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego w Łodzi. 

 Danuta Wańka